Saffat Sûresindeki Kıyamet Sahnesi
16 - "Yani biz öldüğümüz, toprak ve kemik olduğumuz zaman mı dirilecekmişiz?"
17 - "Bizden önceki atalarımızda mı dirilecek?"
18 - De ki; "Evet, hem de hor ve hakir olarak dirileceksiniz. "
19 - O dirilme sahnesi korkunç bir çığlıktan ibarettir. Hemen o anda gözlerini birdenbire açıp etrafa bakacaklar.
20 - "Vah bize, bu ceza günüdür" derler.
21 - Onlara "İşte bu yalanladığınız hüküm günüdür" denir.
Evet sizler de daha önce geçmiş atalarınız da diriltileceksiniz. Sizler zelil, hakir olarak, teslim bayrağını çekerek, karşı gelemeyerek ve isyan edemeyerek diriltileceksiniz. Evet... Sonra, yüce Allah, bunun nasıl olacağını sergilemeye geçiyor: Onlar ansızın,kendilerini çok yönlü, üslubu çeşit-çeşit ve birbirini izleyen hareketlerle ve canlı manzaralarla dopdolu sahnelerden birinin karşısında buluyor. Bu sahnede "niteleme" karşılıklı konuşma ile kucaklaşıyor. Üslup, bazen "düz anlatım" biçiminde gelişirken bazen de "karşılıklı konuşma" şekline bürünüyor. Bu olay ve hareketlerin arasına "yorum" ve "değerlendirme" giriyor. Böylece sahne hayatın bütün özelliklerini tamamlamış oluyor.
"O dirilme sahnesi korkunç bir çığlıktan ibarettir. Hemen o anda gözlerini birdenbire açıp etrafa bakacaklar."
İşte böyle bir haykırışlık sürede yıldırım hızı ile dirilecekler. Buna "çığlık" denmesi, içindeki "şiddet unsuru"na dikkat çekmek ve yöneltilmesindeki "sertlik" kaynağının "yüceliğini" anlatmak içindir. "Hemen o anda gözlerini birdenbire açıp etrafa bakacaklar." Birdenbire, hiçbir ön hazırlık olmaksızın gözlerini açı verecekler ve birdenbire dehşet içinde bağırmaya başlayacaklar.
"Vah bize, bu ceza günüdür" derler.
Onlar dehşet ve hayret içinde iken, bir de bakarlar ki bir ses... Bu ses onlara hiç beklemedikleri bir yerden azar ve kınama yağdırmakta.
"Onlara 'işte bu yalanladığınız hüküm günüdür' denir."
İşte böylece ifade biçimi 3.ncü şahıstan 2.nci şahsa geçmektedir. Bu hitap, ceza gününü yalan sayanlaradır. Bu sadece kendilerine kesin bir azarlama yöneltmek içindir. Sonra emir, gerekli işlemleri yapmakla görevli olanlara yönelir:
22 - Yüce Allah meleklerine emreder: "Zalimleri, onların aynı yoldaki arkadaşlarını ve taptıklarını
23 - Allah'dan başka (taptıklarına) onlara cehennemin yolunu gösterin.
24 - Durdurun onları, çünkü onlar sorguya çekileceklerdir.
Zulmedenleri ve günahkârlardan onlara benzeyenleri, bir araya toplayın. Onlar birbirinin benzeridir. Bu emirde kesin bir ifade yanında "Onlara cehennemin yolunu gösterin" sözünde açık bir "alay" vardır. Sapıklıktan daha hayırlı ne güzel bir hidayettir bu... Bu söz, doğru hidayeti bırakıp da sapıklık içinde olmalarına denk düşen bir cevaptır. Çünkü onlar dünyada iken doğru yola girmediler. O halde bugün cehennemin yoluna girsinler.
İşte onlar "hidayete" erdiler... Cehennemin yoluna girdiler. Sorguya çekilmek üzere durduruldular.
25 - Şöyle sorulur: "Size ne olduki birbirinizle yardımlaşmıyorsunuz?"
Ne diye kiminiz kiminize yardım etmiyorsunuz. Oysa hepiniz burada toplu haldesiniz ve hepiniz yardımcıya muhtaçsınız. Üstelik taptığınız tanrılarınız da yanınızda...
Tabii hiç bir ses yok...Bunu müteakip ilave ediliyor:
26 - Hayır; bugün onların hepsi teslim olmuşlardır.
Tapanların, tapılanların hepsi...
Sonra tekrar hikaye faslına dönülüyor; birbiriyle mücadele edişleri şöylece sahneye konuluyor:
27 - Onlardan kimi kimine yönelip birbirini mesul tutmaya kalkışırlar.
28 - "Doğrusu siz bize sağdan gelirdiniz''derler.
Umumiyetle vesvese vermede adet olduğu üzere siz sağımızdan gelerek bizi aldattınız. Sizsiniz bizim bu duruma düşmemizin sorumluları.
Bu defa karşı taraf bu ithamı reddedip sorumluluğu ötekilere yüklemek isteyerek:
29 - Onlar da şöyle derler: "Hayır; siz inanmış kimseler değildiniz."
İmandan sonra sizi aldatan, hidayete erdikten sonra sizi sapıtan bizim vesvesemiz değildir.
30 - "Ve bizim size karşı bir hakimiyetimiz de yoktu."
Fikrimizi zorla size kabul ettirecek, istemediğiniz halde sizi cebren kendi tarafımıza çekecek güç ve imkana sahip değildik.
"...Bilakis siz azgınlar güruhu idiniz."
Hakkı çiğneyen,haddini bilmeyen zalimlerdiniz.
31 - Bu sebeple, Rabbimizin sözü hepimizin üzerine hak olmuştur. Şüphesiz azabı tadacağız."
Biz ve siz azaba müstahak olduk; azabı tadacağımızı bildiren tehdit haberi bize hak oldu. Sapıklığa meyliniz sebebiyle bizimle sürüklenip gittiniz. Biz size bir şey yapmış değiliz. Yalnız siz bize uydunuz.
32 - "Çünkü biz sizi baştan çıkardık. Zira bizde azgın kimselerdik."
Burada mülahaza edilmesi gereken bir nokta daha var. Sanki şahitler huzurunda ilan edilen, sebepleri açıklanan bir hüküm var ortada. Bu hüküm Allah'ın aleyhlerindeki kesin sözü ahirette gerçekleştiren, dünyada işlediklerinin karşılığıdır:
33 - O gün hepsi azap'da birleşirler.
34 - İşte biz, suçlulara böyle yaparız.
Acıklı azabı tatmaktan müstesna tutulan Allah'ın ihlaslı kullarından söz edilirken yüce Allah, hesaplaşma günü o kulların manzarasını da bizlere sunmaktadır. Ayetin ifadesi yalanlayanların acıklı azabına karşın, ihlasa erdirilmiş olanların içinde yüzdükleri nimeti tasvirli haber biçiminde sunuşa geçiyor:
* * *
40 - Ancak Allah'a gönülden bağlı kulları bu cezanın dışındadır.
41 - Onlar için bilinen rızık vardır.
42 - Çeşit-çeşit meyveler vardır.
43 - Nimet cennetlerinde.
44 - Tahtlar üzerinde karşılıklı otururlar.
45 - Önlerinden akan kaynaktan doldurulmuş kadehler dolaştırılır.
46 - Berraktır, içenlere lezzet veren bir içki.
47 - O içkide ne sersemletme var, ne de onunla sarhoş olurlar.
48 - Yanlarında da bakışlarını yalnız kendisine çevirmiş iri gözlü eşler vardır.
49 - Saklı yumurtalar gibi bembeyaz eşler.
Bu, gerçekten bütün nimetleri içeren katmerli bir refahtır. Öyle bir refah ki, bundan nefis yararlanır, duygu yararlanır. Bu nimette, her nefis arzuladığı nimeti bulur. Her şeyden önce, Allah'ın küfür ve şirke düşmekten korunmuş kullarıdır. Bu nitelemede ikramın en büyük mertebesine işaret vardır. İkinci olarak onlar Mele'i A'la (seçkin melekler topluluğu) da ağırlanmaktadır. Ne güzel bir ağırlamadır bu! Sonra onlar (karşılıklı tahtlar) üzerinde oturmakta ve (meyveleri) vardır. Kendilerine hizmet edilmekte, hoşnutluk, rahat ve nimet yurdunda, hiç çaba sarf etmeleri gerekmemektedir.
"Önlerinden akan kaynaktan doldurulmuş kadehler dolaştırılır."
"Berraktır, içenlere lezzet veren bir içki."
"O içkide ne sersemletme var, ne de onunla sarhoş olurlar."
Bu nitelikler şarap lezzeti veren, ondaki sakatlığı da yok eden şarabın en güzel nitelikleridir. Ne insanın bayı ağrıtır ve ne de yararlanmanın lezzetini giderecek tükenme ve mahrum kalma söz konusudur. "Yanlarında da bakışlarını yalnız kendisine çevirmiş iri gözlü eşler vardır." Yanlarında iffet ve utançtan eşlerinden başkasına bakmayan utangaç huriler vardır. Oysa onların güzel ve iri gözleri vardır. Yine böyle onlar incelik, naziklik ve yumuşaklıkları yanında korunmuşlardır. Saklı yumurtalar gibi bembeyaz eşler." Onlar, dikkatsizce el sürülmeyen ve göz önüne bırakılmayan, saklanmış yumurta gibidirler.
Ayetin ifadesi tasvirli anlatımına şöyle devam eder: Birden Allah'ın bu korunmuş kullarının -her türlü nimete kolayca erdikten sonra- sakin sohbetlerine tanık oluruz. Aralarında geçmişi ve şu anı değerlendirmektedirler... Bu sahne, ilk sahnede günahkârların arasında geçen çekişme ve kınamaya karşılıktır. Bu bahtiyar kullardan birisi geçmişini hatırlar ve kardeşlerine başından geçenlerden bir kesit anlatır:
50 - Cennet ehli birbirine dönmüş sorarlar.
51 - Onlardan biri: "Benim de bir arkadaşım vardı. "
52 - Bana "Sende mi doğrulayanlardansın?"
53 - "Biz ölüp toprak ve kemik olduğumuz zaman mı dirilip yaptığımız işlere göre cezalanacağız?"
Cennette söz alan o kişinin bu arkadaşı, ahiret gününü yalan sayar ve ona insanların öldükten sonra yeniden dirileceğine ve bir yığın kemik ve toprak olduktan sonra hesaba çekileceklerine inananlardan birinin kendisi mi olduğunu dehşet içinde sorarmış.
Bu kişi sohbetinde, kardeşlerine hikâyesini anlatmaya devam ederken, sözünü ettiği bu arkadaşının akıbetini öğrenmek için aklına onu araştırmak gelir. Doğal olarak onun cehenneme gittiğini bilmektedir. Başını kaldırıp bakar ve kardeşlerini de kendisi ile birlikte bakmaya çağırır. Sohbet arkadaşlarına der ki:
54 - Yanındakilere; "Siz onu bilir misiniz?" der.
55 - Bir bakar, onu cehennemin ortasında görür.
Tam o esnada cehennemin ortasında bulduğu arkadaşına yönelir ve ona: Arkadaş! Allah'ın bana nimeti olmayıp da beni sana kulak vermekten korumasaymış sen az kalsın beni de mahvedecekmişsin.
56 - Ona der ki; "Yemin ederim ki, sen az daha beni helâk edecektin. "
57 - "Rabb'imin lütfu olmasaydı şimdi ben de cehenneme götürülürdüm" dedi.
Yani Rabb'imin bana nimeti olmasaydı ben de hoşlanmadıkları yerlere götürülen kimselerden olurdum. Bu kişinin dünyadaki arkadaşını cehennemin ortasında görmesi, kendisinin ve Allah'ın ihlaslı kullarından olan kardeşlerinin elde etmiş oldukları nimetin ne kadar büyük olduğunu hissetmelerini sağlar. Böylece kurtulan o kişi, o nimeti pekiştirmek ve gündeme getirmek ister. Çünkü onlardan zevk alır ve o nimetlerden daha fazla yararlanmak ister ve der ki:
58 - Biz bir daha ölmeyecek miyiz?" der. ·
59 - İlk ölümümüzden başka ölüm yok ve biz azaba da uğramayacağız ha!
60 - İşte büyük başarı ve mutluluk budur. ·
61 - Çalışanlar bunun için çalışsınlar.
Burada kalpleri uyandıran ve onları amele ve böyle bir akıbet için yarışa sevk eden bir değerlendirme gelmektedir. (Bunun gibi) elden çıkmaz, tükeneceğinden korkulmaz, arkasından ölüm gelmeyen ve azabın da tehdit etmediği bir nimet için, işte böyle bir nimet için çalışsın çalışanlar... Asıl törene layık nimet budur işte... İnsanoğlunun yeryüzünde uğrunda ömür tükettiği bunun dışında nimetler, şu ebediyet ile mukayese edilirse önemsizdir, hem de çok önemsiz...
Bu ebedi, güvenli ve hoş nimetle diğer grubu bekleyen akıbet arasındaki korkunç farkı ortaya çıkarmak için, ilahi ifadeler, eşsiz sahnenin başında yer alan mahşer günü ve hesaptan sonra onları bekleyen öteki ayrıntılara geçmektedir.
62 - Cennet gibi konak mı hayırlı, yoksa zakkum ağacı mı?
63 - Biz, o ağacı zalimler için fitne yaptık.
64 - O, cehennemin dibinde çıkan bir ağaçtır.
65 - Tomurcukları, şeytanın başı gibidir.
66 - İşte cehennemlikler bundan yer ve karınlarını bununla doldururlar.
67 - Sonra, bu yemeğin üzerine kaynar su katılmış içki onlar içindir.
68 - Sonra dönüşleri yine cehennemedir.
Kalacak ve duracak yer olarak şu ebedi cennet mi daha hayırlı, yoksa zakkum ağacı mı? Zakkum ağacı nedir? "O, cehennemin dibinde çıkan bir ağaçtır. Tomurcukları, şeytanın başı gibidir." İnsanlar, şeytanların başlarının nasıl olduğunu bilmezler. Ancak şüphe yok, başları korkunç olsa gerek. Şeytanların başını sadece tasavvur etmek bile insana korku ve ürperti veriyor. O halde, bir de bunun, yedikleri ve karınlarına doldurdukları meyve olduğunu düşünün.
Yüce Allah bu ağacı zalimler için bir deneme aracı kılmıştır. Çünkü ağacın adını duyduklarında eğlenceye dalmışlar ve "Cehennemde ağaç yanmadan nasıl yetişir? demişlerdir. Aralarından Hişamoğlu Ebu Cehil alay etmiş, şaşırmış ve
"Ey Kureyş halkı! Muhammed'in size korku verdiği zakkum ağacının ne olduğunu biliyor musunuz? diye sormuştu. Onlar "Hayır" deyince, Ebu Cehil "Zebed'deki Medine hurmasıdır. Vallahi, onu elimize geçirirsek çiğner çiğner yutarız" demişti. Fakat burada söz konusu olan zakkum ağacı, onların bildikleri yemişten başka bir şeydir. "İşte cehennemlikler bundan yer ve karınlarını bununla doldururlar." Bu ağacın meyvesi, onların boğazlarına takılınca - çünkü şeytanların başları gibidir- içtiklerinde karınlarını yakıp kavurunca, çünkü cehennemin ortasından bitip çıkmakta yanmaktadır -çünkü ana maddesi cehennemdendir- işte bu esnada onlar susuzluğu giderecek ve susuzluğun alevini söndürecek bir içeceğin soğukluğunu ararlar. Ve onlara bu yemeğin üstüne bulanık, çok sıcak, kaynar bir sıvı içerler. "Sonra bu yemeğin üzerine kaynak, su katılmış içki onlar içindir."
Bu günlük öğünlerinden sonra, bu sofrayı terk edip devamlı kalacakları yerlerine giderler. Konakları ne fena bir konak ve akıbetleri ne fena bir akıbet! "Sonra dönüşleri yine cehennemedir." Bu eşsiz sahne, bunlarla bitiyor.